Օրենսդրության հաճախակի փոփոխությունները անկայունության զգացողություն են առաջացնում,  եթե անգամ բարենպաստ են:

Հայաստանի դատաիրավական համակարգի ձեռքբերումների և առկա խնդիրների մասին AM իրավաբանական ընկերության կառավարիչ բաժնետեր Գրիգոր Մինասյանի հետ զրուցում է Armef News-ի թղթակից Արմինե Գրիգորյանը:

AM իրավաբանական ընկերությունը հիմնադրվել է 2012 թվականին իրավաբանական ոլորտում ավելի քան տասը տարի գործունեություն ծավալած «Դիֆենս»  և «Լեքս Փարթներս» ընկերությունների միավորման արդյունքում, նոր բրենդի՝ AM-ի  ներքո: Ընկերության անվանումը  Հայաստանի կրճատ անունն է, որն ըստ Գ.Մինասյանի բավական հաջող ընտրություն է,  քանի որ այն արտասահմանյան ներդրողների համար ավելի ընկալելի է՝ կրճատ, հստակ և ուղղակիորեն մեր երկիրը մատնանշող:

- Ձեր ընկերության կարճ և հատու անվանումը տրամադրում է համապատասխան ձևով վարել զրույցը. իրավաբանական ընկերության համար ո՞րն է հաջողության հասնելու սահմանումը:

- Մեր հաջողության առաջին գրավականը թիմային աշխատանքն է: Գիտեք, որ հայերս հաճախ դժվարանում  ենք համագործակցելով աշխատել: Բոլորին ավելի հեշտ է աշխատել միայնակ և ինքնուրույն, բայց մենք առավելագույն արդյունավետություն ապահովում ենք թիմային աշխատանքով:

AM-ը 25 իրավաբաններից բաղկացած  թիմ է, որը իրավաբանական ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունների մեր շուկայի չափանիշներով բավական մեծ թիվ է: Առաջնահերթը, բնականաբար, պրոֆեսիոնալիզմն է, որը սկսվում է կրթությունից, գիտելիքից: Մենք շատ ենք գնահատում մարդու շարունակական ինքնակատարելագործման ձգտումը. ունենք մասնագետներ, ովքեր ներգրավված են գիտության ոլորտում, ունեն գիտական աստիճաններ: Իսկ թիմի մեջ արդեն ամենակարևորը մարդկային ռեսուրսի ճիշտ կառավարումն է: 

- Ձեր թիմը հիմնականում երիտասարդներից է կազմված: Երիտասարդական ավյունն ու ճկունությունը գերադասելի՞ են տարիների փորձից: 

- Տարիքը որևէ դեպքում նախապայման չէ: Մեզ մոտ աշխատում են մարդիկ, ում համար ընկալելի  են մեր մոտեցումները: Այս շուկայում փորձում ենք աշխատել ժամանակակից եվրոպական, ընդհանրապես դատաիրավական զարգացած համակարգ ունեցող երկրների համար ընդունելի և հասկանալի չափանիշներով: Ուսումնասիրում ենք արտասահմանյան փորձը, համագործակցում ենք օտարերկրյա իրավաբանական ընկերությունների հետ: Փորձում ենք նրանց մոտեցումները կիրառել մեր երկրում: Կարծում եմ` երկու տարում կարողացել ենք առաջ գնալու լուրջ հիմքեր ստեղծել: 

- Ձեր ընկերությունն ունի՞ մասնագիտացում: Ավելի շատ քրեակա՞ն, քաղաքացիակա՞ն, թե՞ տնտեսական գործերով եք շահեր պաշտպանում: 

- Մեր ընկերությունն ավելի հարմար է կորպորատիվ հաճախորդների համար: Դրանք ֆիրմաներն են, որոնք չունենալով հաստիքով աշխատող իրավաբան՝ դիմում են մեր ընկերությանը: Մենք առաջարկում ենք ամբողջական աշխատանքային փաթեթ՝ աշխատանքային պայմանագրեր, պայմանագրեր դրսի կազմակերպությունների հետ, բանակցություններ, 2013 թվականից սկսած ունենք նույնիսկ հաշվապահական  ծառայություններ:

Բացի այդ, բավական շատ են կոնկրետ տնտեսական հարցերի վերաբերող կոնկրետ պայմանագրային վեճերը: Այս դեպքերում մեզ համար գերադասելի լուծումը մինչև դատարան գնալը հաշտության հասնելն է. չստացվելու դեպքում ստիպված կողմի շահերը պաշտպանում ենք դատարանում:

- Քանի որ մասնագիտացած եք կորպորատիվ ոլորտում, չեմ կարող չհարցնել` իրավական դաշտի տեսանկյունից ինչպե՞ս եք գնահատում մեր երկրի ներդրումային գրավչությունը: 

 - Հետխորհրդային տարածքի բազմաթիվ երկրների համեմատ Հայաստանի իրավական դաշտը բավական ընկալելի է արտասահմանյան ներդրողների համար: Իհարկե, կան հարակից պրոբլեմներ, սակայն բուն իրավական խնդիրներն այնպիսիք չեն, որ ներդրողները լրջորեն մտահոգվեն կամ կասկածեն Հայաստան գալու նպատակահարմարությանը:

Առավելագույն լրջության պրոբլեմները, կարծում եմ, իշխանություններն արդեն տեսել են: Դրանք հարկային և մաքսային դաշտի խնդիրներն են: Ներդրողները շատ ուշադիր են ուսումնասիրում հարկային ոլորտը` թե´ օրենքները, թե´ վարչարարությունը: Եվ  այստեղ որոշակի խնդիր ունենք, այն իմաստով, որ տատանումներն են շատ: Այսինքն` յուրաքանչյուր կես տարին մեկ կարող է փոփոխություն լինել, որը նույնիսկ բարենպաստ լինելով` գործարարի համար ընկալման դժվարություն է ստեղծում: Հաճախակի փոփոխությունները իրավիճակի անկայունության, անկանխատեսելիության զգացողություն են առաջացնում, կրկնում եմ` անգամ բարենպաստ լինելու դեպքում:

- Ասացիք` իշխանություններն արդեն տեսել են առավելագույն լրջության պրոբլեմները: Այսինքն` հարկային և մաքսային ոլորտի դրական տեղաշարժերը զգալի՞ են: 

- Հարկային և մաքսային դաշտի հետ կապված կարող եմ ասել հետևյալը. օրենսդրությունը բավական հստակեցվել է, վարչարարությունը զգալիորեն բարելավվել է, կրճատվել և կարգավորվել են ստուգումները: Տնտեսական գործունեություն ծավալողներն, անշուշտ, ավելի պաշտպանված են դարձել կամայականություններից, ինչի լավագույն վկայությունը հարկային և մաքսային մարմինների դեմ փաստաբաններին դիմողների քանակի կրճատումն է:

Ինչ վերաբերում է հարկային ոլորտի խստացմանը՝ բուն հարկերի ավելացմանը, կա հարկային բեռի ավելացման միտում, բայց այդպես է բոլոր երկրներում: Եվրոպական երկրների համեմատ մեր հարկային բեռը շարունակում է մնալ ավելի թեթև, սակայն համարել, որ ամեն ինչ իդեալական է, որ էլ կարիք չկա բարելավելու, սխալ կլինի: Համոզված եմ` ֆիսկալ ոլորտի բարեփոխումների առանցքում պետք է հաշվի առնել նաև բիզնեսի շահը, տնտեսավարող սուբյեկտների զարգացման հնարավորությունները, քանի որ հենց նրանք են տնտեսական աճ ապահովողները: 

- Կարո՞ղ ենք կոնկրետ սահմանել առաջնային կարևորության անելիքը այս ոլորտում: 

- Առաջնահերթ կարևորության անելիքը բարեփոխումները շարունակելն է, ձեռք բերվածով չբավարարվելը և կանգ չառնելը: Օրինակ` մաքսային ոլորտում իրականացված փոփոխություններից հետո անհրաժեշտ է հետահայաց ուսումնասիրություն կատարել: Այսօր շատ է շրջանառվում այն միտքը, թե մեքենաների մաքսազերծման բեռի ավելացվումը հանգեցրել է մեքենաների ներմուծման ծավալի նվազման: Անհրաժեշտ է տնտեսական առումով ճիշտ գնահատական տալ կայացված որոշմանը, կշռել դրա օգտավետությունը: Մեզ դիմել են նմանատիպ հարցերով, և մենք իրավաբանական եզրակացություններ ենք տվել հասկանալու համար, թե ի վերջո` որ տարբերակն էր ավելի ձեռնտու: 

- Ե՞Վ…

- Պարզվեց, որ ներմուծումների ծավալները իսկապես նվազել են, և անհրաժեշտ է վերանայել որոշումը: Մանավանդ որ` մեքենաների պարագայում գոյություն ունի նաև այլ հարկատեսակ: Մասնավորապես, եթե մեքենայի արժեքը գերազանցում է X շեմը, կիրառվում է շքեղության հարկը: 

- Շքեղության հարկից «տառապողների» խնդիրը կարծես բարեհաջող լուծվում է: Իսկ ի՞նչ անեն նրանք, ում բերած մեքենաների մաքսազերծման գումարը գերազանցում է դրանց գնին: 

- Ճիշտ է, կա այդպիսի խնդիր, բայց այդ մոտեցումն էլ ինքնանպատակ չի եղել: Հաշվի էր առնվել այն հանգամանքը, որ շատ հին մեքենաները ներմուծվում, մեկ-երկու տարի շահագործվում, ապա ուղղակի թափոնի բեռ էին դառնում երկրի համար: Արդյունաբերապես զարգացած երկրները այդ թափոնը վերամշակում և օգտագործում են, բայց դա, ցավոք, մեր երկրի մասին չէ: Այդպիսի մեքենաների համար համեմատաբար բարձր մաքսատուրքեր սահմանելով` փորձ արվեց այդ խնդիրը լուծել, բայց նորից առաջ եկավ ներմուծման կրճատման պրոբլեմը:

- Անդրադառնանք տնտեսական վեճերին: Վերջերս ձեզ հաջողվեց հարթել «Աֆին լիզինգ» ավստրիական լիզինգային կազմակերպության և «Սպայկա» ընկերության միջև 6 տարի ձգվող վեճը:

- Ձեր մատնանշած գործում մենք ներկայացնում էինք «Աֆին լիզինգի» շահերը: Գործը, երկար տարիներ լինելով դատական պրոցեսում, ի վերջո` բարենպաստ լուծում ստացավ: Ընդ որում, որքան էլ տարօրինակ հնչի՝ բարենպաստ երկու կողմի համար էլ: Այսինքն, կարող ենք ասել, որ լուծումից գոհ են թե´ «Աֆին լիզինգը»,  թե´ «Սպայկան»: Ընկերություններն իրար հետ այլևս խնդիր չունեն և պատրաստակամություն են հայտնել ապագայում  ևս իրար հետ աշխատել: Գործում, ըստ էության, չկան հաղթող և պարտվող կողմեր: Ընդհանրապես, իդեալական են այն լուծումները, որոնք դժգոհ կողմ չեն թողնում: Այդպես էր այս դեպքում:

Այս գործով մեր փաստաբանների բավական մեծ թիմ էր ներգրավված, բայց իրավաբանական նրբություններով «ձեռնածություններ» անելուց անհամեմատ ավելի կարևոր էր երկու հզոր կառույցների ղեկավարների հետ բանակցելու արվեստը:

- Բանակցությունների արդյունքում կայացող համաձայնությունները ոչ միշտ են հասանելի: Դատական համակարգի անաչառության վրա կարելի՞ է հույս դնել:

- Ասել, որ դատական համակարգում անելիքներ չկան, սխալ կլինի: Անելիքներ շատ կան նաև դրա ինքնակառավարման մարմիններում: Ունենք բավական անկախ դատարան, սակայն այդ անկախությունը պետք է վերահսկվի ինքնակառավարման մարմինների՝ արդարադատության խորհրդի, դատարանների նախագահների ժողովի կողմից: Կարող եմ ասել, որ վերջին տարիներին կա դանդաղ, բայց կայուն առաջխաղացում:

Աճել է դատավորների պատասխանատվությունն իրենց կայացրած վճիռների համար, և հասարակության վերաբերմունքն էլ է փոխվել: Այսօր տասը դատական գործից մեկ-երկուսը հայտնվում է մամուլի ուշադրության կենտրոնում: Դա է´լ ավելի է զգաստացնում դատարաններին: Իհարկե, դեռ շատ հեռու ենք իդեալական դատարան ունենալուց, բայց կարող եմ հավաստիացնել, որ վերջին երկու-երեք տարիների առաջընթացը զգալի է:

- Որքան հասկանում եմ` համակարգային փոփոխություններից  ոչ պակաս կարևոր է դատավորի անձի հանգամանքը:

Երջանկություն է, երբ գործն ընկնում է իսկապես պրոֆեսիոնալ դատավորի մոտ: Այսօր դատական համակարգում անընդհատ ներգրավվում են երիտասարդ, լավ կրթություն ստացած դատավորներ, ում համար «արդարադատություն» բառի «արդար» բաղադրիչը դատարկ խոսք չէ: Եվ դա էլ կարելի է համարել համակարգային փոփոխություն, մոտեցման փոփոխություն:

Մարդիկ միշտ փնտրում են արդարություն: Արդարությունը վերականգնելու մարդու վերջին հույսը դատարանի դուռը թակելն է: Եվ եթե պրոֆեսիոնալ ու պարկեշտ դատավորների կողքին նույնիսկ մեկ-երկու կիսագրագետ և անհասկանալի մարդ կա, դա, ցավոք, շատ է հարվածում ողջ համակարգի հեղինակությանը:

Ընդհանրապես, այս համակարգի հեղինակության լավագույն բնութագրիչներից մեկը «դատական կանխատեսելիությունն» է: Շատ հաճախ տեսնում ես, որ օրենքում հստակ գրված է այսպես, բայց կանխատեսել, թե դա ինչպես կկիրառվի դատարանի կողմից, շատ դժվար է: Իսկ պատկերացրեք` ինչ է կատարվում, երբ օրենքը տարընթերցման տեղիք է տալիս. այս դեպքում դատարանը շատ լայն հնարավորություն է ունենում օրենքն «իր ուզածի պես» կիրառելու համար:

Հենց այս պատճառով է, որ հաճախ դժվար է լինում պատասխանել հաճախորդների հարցերին: Օրինակ, ԱՄՆ-ում գործն ուսումնասիրելուց հետո կա հնարավորություն հաշվարկել,  թե որքան է տվյալ գործի հաղթանակի տոկոսային կանխատեսելիությունը:  Մեզանում դա շատ դժվար է, քանի որ մինչև չսկսվի  դատական պրոցեսը, և չիմանաս, թե ով է տվյալ գործի դատավորը՝ պրոֆեսիոնալ է, թե ոչ, չես կարող կանխատեսել գործի արդյունքը:

- Մոտիկ ապագայի համար հետաքրքիր ծրագրեր ունե՞ք:

- Նպատակ ունենք ստեղծել մեր ընկերության մարզային կառույց: Բացի այդ` ամեն ինչ անելու ենք նաև, որպեսզի անխտիր հաջողությամբ ավարտվեն մեր բոլոր հաճախորդների գործերը: